بنادر و حمل و نقل دریایی

بزرگترین بندر تجاری جهان، بندر شانگهای چین است که به اندازه 470 زمین فوتبال مساحت داشته و سالانه 736 میلیون تن کالا در این بندر جابجا می شود.

گفتنی است این بندر، برای افزایش ظرفیت های اقتصادی چین بنا نهاده شد و امروزه پرترافیک ترین و شلوغ ترین بندر جهان است.

پورت اپراتورهای بندر شانگهای چین سالانه بیش از 32 میلیون TEU کانتینر در این بندر جابه جا می کنند. این در حالی است که این میزان در بندر شهید رجایی ایران (معروف به بندر عباس) که در حدود 90 درصد عملیات کانتینری کشور در ترمینال کانتینری این بندر انجام می شود، سالانه در حدود فقط 2.8 میلیون TEU کانتینر است.

حدود 2 سال پیش مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی خبر داده بودند، فاز دو طرح توسعه بندر شهید رجایی 90 درصد پیشرفت فیزیکی داشته که با بهره برداری از فاز دو میزان عملیات کانتینری در این بندر به 6 میلیون TEU خواهد رسید.

اما عملاً بعد از 2 سال، آن 10 درصد باقی مانده از طرح توسعه فاز دوم بندر شهید رجایی، توانسته 90 درصد پیشرفت حاصله را زیر سایه خود ببرد و در این وانفسا نه تنها پیشرفتی در افزایش عملیات کانتینری حاصل نشده بلکه براساس گزارش منتشره از سوی مجله معتبر بین المللی مدیریت کانتینر "بيشترين ميزان كاهش در مقدار عملیات سالانه متعلق به بندر شهید رجایی بوده و این بندر در جدیدترین رده بندي جهانی از رتبه‏ چهل و هشتم دنيا، به جايگاه پنجاه و هشتم در پايان سال 2012 سقوط كرد."

اکنون انتظار می رود مسئولان امر، راهکاری را برای خارج کردن این بندر از روند نزولی در میزان عملیات کانتینری اتخاذ کنند؛ حال طرح توسعه این بندر بماند پیشکش!

پیش تر نیز اشاره شد که: یکی از مهمترین دلایل افت شدید فعالیت و حجم کاری در بندر شهید رجایی، خروج 30 خط کشتیرانی معتبر جهان از این بندر به دلیل در فهرست تحریم قرار گرفتن اپراتور اول کانتینری بندر شهید رجایی یعنی شرکت تایدواتر بوده است. سازمان بنادر ناتوان در خارج کردن شرکت "تایدواتر خاورمیانه" از بندر شهید رجایی، به مراجع قضایی پناه برده ولی تاکنون موفق نشده است.

جالب اینکه بدانید روابط عمومی شرکت تایدواتر در واکنش به اظهارات معاون وزیر در سازمان بنادر که پیش تر گفته بود: فعالیت این شرکت در بندر شهید رجایی غیر قانونی است، در سایت خود نوشتند: نمی رویم، مطمئن باشید!

و جالب تر اینکه بدانید این شرکت مخالف جدی و اصلی ورود اپراتور دوم به بندر شهید رجایی بوده است.

اما هم مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی و هم مسئولان شرکت های فعال بندری باید توجه کنند که اگر هدف از کار کردن شبانه روزی، ساختن ایرانی آباد، برای ایران و ایرانی است، نباید طرح های توسعه ای به خاطر بعضاً لج و لج بازی زمین بماند چرا که در چنین روزهایی که ما درگیر مسائل حاشیه ای هستیم، بنادر جهان با سرعتی شتابان رو به جلو حرکت می کنند.

دریا، دریاچه ها، بنادر و سواحل جزء پرطرفدارترین مکان های گردشگری هستند که افراد زیادی را در فصول مختلف سال به خود جذب می کنند. در این مطلب نگاهی اجمالی داریم به 7 بندر رویایی که شاید شما هم برای گذران تعطیلات خود به آنها سفر کنید.
1. بندر تریست، اسلوونی (Trieste)
این بندر که در کنار دریاچه بلد قرار دارد با ماشین 1 ساعت از لیوبلیانا فاصله دارد. از جاذبه های این بندر بازدید از دهکده قدیمی و بازار لیوبلیانا، قایق سواری در دریاچه بلد، بازدید از پوستونیا، سواری با قطار و بازدید از غار پوستونیا و بازگشت با کشتی می توان اشاره کرد.

  2. بندر مونت کارلو، فرانسه (Monte Carlo)
این بندر در جنوب فرانسه واقع شده است. در سفر به این بندر می توانید از شهرهای نیس و سنت پل دو ونس هم دیدن کنید. در نیس از کاخ لاسکاریس و دهکده قدیمی بازدید کنید. کلیسای ماتیس، مرکز شهر مونت کارلو و قایق سواری لذت ببرید.

 3. بندر مالاگا، اسپانیا (Málaga)
در سیر و سیاحت این بندر می توانید از گرانادا و الهامبرا دیدن کنید. از این بندر تا کلیسای سلطنتی با ماشین 45 دقیقه راه است. حتی می توانید از مرکز ماساژ و اسپا در نزدیکی این بندر بهره ببرید.

 4. بندر سیویتاوکیا، ایتالیا (Civitavecchia)
با قطار تا سان پیترو و با تاکسی تا کولوسیوم یک ساعت و نیم راه است. می توانید در رم باستان قدم بزنید و در تاورنا رومانا ناهار بخورید. دو ساعت در رم رنسانس و باروک پیاده روی کنید. با تاکسی تا کلیسای سلطنتی سنت پیترز 15 دقیقه راه است. از ایستگاه سان پیترو با قطار تا این بندر 1 ساعت راه است.

 5. کوش آداسی، ترکیه (Kuşadasi)
افسوس، سلچوک و سیرینجه در نزدیکی این بندر هستند. به افسوس بروید و 2 ساعت از آنجا دیدن کنید.تا سیرینجه 20 دقیقه راه است. ناهار را در سیرینجه بخورید. تا سلچوک هم 10 دقیقه راه است. از موزه افسوس، معبد آرتمیس و خانه مریم مقدس دیدن کنید.

 6. سنت پترزبورگ، روسیه (St. Petersburg)
از خاکریز انگلیسی ها تا هرمیتاژ 5 دقیقه پیاده روی دارد. 2 ساعت از هرمیتاژ دیدن کنید. ناهار را همان حوالی در رستورانی بخورید و تا قلعه پیتر و پل با تاکسی بروید. از آن قلعه دیدن کنید. سپس به بازدید استرلکا و کلیسای سنت آیزاک و کاخ یوسوپو بروید. در نوسکی پروسپکت قدم بزنید. از کانال، تئاتر مارینسکی و پشت صحنه آن دیدن کنید.

 7. بندر میکونوس، یونان (Mykonos)
سوار قایق خصوصی یا عمومی شوید و به سمت دلوس بروید. از دلوس دیدن کنید. تا رینیا بروید و با قایق باری به میکونوس برگردید. می توانید ناهار و عصرانه را در ساحل رینیا یا پسارو بخورید. از چورا دیدن کنید و با کشتی یا قایق برگردید.

 طبق این لیست که در ژوئن 2011 منتشر شده است، بندر شانگهای چین که در سال 2009 در رتبه دوم قرار داشت توانست با یک پله صعود صدرنشین 100بندر برتر جهان شود.

پس از شانگهای ، بنادر سنگاپور و هنگ‌کنگ به ترتیب در جایگاه دوم و سوم این لیست قرار دارند. بندر سنگاپور در سال 2009 در راس بنادر برتر جهان قرار داشت .

بنادر شنزن چین، بوسان کره‌جنوبی، نینگبو چین، کوانگ‌ژو چین، کینگ دائو چین، دبی و روتردام هلند هم موفق شدند عناوین چهارم تا دهم این لیست را به خود اختصاص دهند.

 
بندر شهید رجایی هم که تنها بندر ایرانی موجود در لیست بنادر برتر جهان است توانست با دو پله صعود از رتبه چهل و نهم سال 2009 به جایگاه چهل و هفتمین بندر برتر جهان در سال 2010 صعود کند.

بنادر تیاجین چین، کائوشینگ تایوان، کلانگ مالزی، آنتورپ بلژیک، هامبورگ آلمان، لس‌آنجلس آمریکا، تانجونگ پلپاس مالزی، لانگ بیچ آمریکا، شیامن چین، نیویورک آمریکا، دالیان چین، لیم چابانگ تایلند، بریمن آلمان، تانجونگ پریوک اندونزی، جواهر لعل نهرو در هند، والنسیا در اسپانیا، توکیو ژاپن، هوشی مین در ویتنام، کلمبو در سریلانگا، لیان یون گانگ چین، جده عربستان، سلاله عمان، پورت سعید مصر، فلکستیو انگلستان، یانگ کو در چین، یوکوهاما ژاپن، مانیل فیلیپین، تانجونگ پیراک اندونزی،خورفکان/ شارجه در امارات، Gioia Tauro ایتالیا، ساوانا آمریکا، الجسیراس اسپانیا، دوربان آفریقای جنوبی، بیلبائو در اسپانیا ، سانتوز برزیل، استانبول ترکیه، شهید رجایی ایران، کوبه ژاپن، ناگویا در ژاپن ، ونکور کانادا، زیبروگ بلژیک، لوهاور فرانسه، مارساکسلوک در مالت، ملبورن استرالیا، اوکلند آمریکا، اوساکا در ژاپن، تایچونگ چین، سیاتل آمریکا، کوانگ یانگ کره‌جنوبی، تانگیر مراکش، سیدنی استرالیا، بارسلونا اسپانیا، سنت پترزبورگ روسیه، ویرجینیا در آمریکا، کینگستون جامایکا، اینچون کره جنوبی، هستون در آمریکا، جنوا در ایتالیا ، کیلانگ تایوان، بوئنوس آیرس آرژانتین، مانزانیلو در مکزیک ، کارتاجنا در کلمبیا، یانتای چین، ساوت همپتون انگلستان، سان جوان آمریکا، مانزایلو مکزیک، چنای هند، فوژو چین، تاکوما آمریکا، بانکوک در تایلند، نانجینگ چین، کوانگ‌ژو چین، کراچی پاکستان، چارلستون آمریکا، کالائو در پرو، دمام در عربستان، مونترال کانادا، چیتاکنگ بنگلادش، لااسپزیا ایتالیا، تای چونگ چین، دیسبورگ آلمان، موندرا در هند، فری پورت آمریکا، لاسپالماس اسپانیا، پنانگ مالزی، گواکیل در اکوادور ، دامیتا در مصر، مرسین در ترکیه، Caucedo در دومینیکن در لیست 100 بندر برتر جهان قرار دارند.

در این مقاله کشتیهای تجاری ابتدا از منظر مسیر و برنامه ترددشان و سپس از نظر نوع ساخت و کاربردشان تقسیم بندی شده اند. دسته بندی مطرح شده در این مقاله مرز نهایی برای جدا کردن کشتیها از یکدیگر نیست چرا که برخی از کشتیها به دلیل قابلیتهای موجود خود، به راحتی می توانند با بارگیری کالایی متفاوت از یک گروه جداشده و به گروه دیگری بپیوندند. انواع مختلف شناورها در حمل و نقل دریایی دخیلند که در این مقاله مجال صحبت از تمامی آنها نیست و سعی شده است کشتیهایی که عمومی تر و کاربردی ترند به طور گزیده و مختصر تشریح گردند. در انتهای مقاله آمار مربوط به کشتیهای پهلو گرفته در بنادر مختلف ایران در سال 91 و مقایسه آن با سال 90 ارائه گردیده که این آمار از سایت سازمان بنادر و دریانوردی ایران استخراج شده است.حمل و نقل دریایی شاخه ای از حمل و نقل است که در توسعه تجارت خارجی نقش مهمی ایفا می کند. این شاخه از حمل و نقل به واسطه داشتن مزیت هایی از جمله هزینه پایین حمل کالا، پرداخت وجه در مقابل اسناد معتبر و سرعت عمل در حمل حجم بالایی از کالا، از مناسب ترین روش های حمل و نقل به شمار می آید. مزیت‏های جغرافیایی کشورمان ایران در حوزه دریایی بسیار زیاد می‌باشد. دارا بودن حدود 3000 کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب کشور، دسترسی به آب‏های آزاد (اقیانوس هند)، قرارگیری کشور بر سر مسیر کریدورهای ترانزیتی شمالی- جنوبی و عملکرد ارتباط دهنده کشورهای آسیای میانه با آب‏های جنوب کشور از جمله مزیت‌های مهم جغرافیایی کشور در حوزه دریایی بشمار می رود.در این گذر آشنایی با انواع کشتیهای تجاری که در بهره گیری از این موقعیت نقش کلیدی برعهده دارند خالی از لطف نیست.

ترابری دریایی روند جابجایی افراد، کالاها و غیره به‌وسیله قایق، کشتی و دیگر شناورها از روی دریاها، اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها است. این جابجایی اغلب برای مقاصد بازرگانی، تفریحی و نظامی انجام می‌گیرد.

هنگامی که از حمل و نقل دریایی صحبت می شود اولین چیزی که به ذهن انسان می رسد کشتی‌های باری هستند که برای حمل کالاهای مختلف با ویژگیهای خاصی تجهیز شده اند . کالاهایی که از طریق دریا حمل می‌شوند معمولاً دارای حجم زیادی بوده و به گونه ای هستند که طولانی بودن زمان تاثیری چندانی بر کیفیت و بازار آنها ندارد؛اگرچه ممکن است که مشخصات جغرافیایی یک کشور نحوه ی جابه جایی کالا را ایجاب کند.در ترابری دریایی بسته به دوری و نزدیکی مسیر ، نوع کالا و ... از وسائل دریایی مختلفی از قبیل نفتکش ، لنج و …. استفاده می‌شود. هنگامی که کشتی حامل کالا برای تخلیه پهلو گرفت، مأمورین بهداشت با ورود و بررسی مدارک اجازه ارتباط آن با بندر را صادر می کنند . مامورین گمرک در ابتدا دفتر مخصوصی را به فرمانده کشتی ارائه می‌دهند که خصوصیات کلی کالا و کشتی از قبیل نام فرمانده - تعداد پرسنل و پرچم - نوع کشتی ، بنادر مبدا و مقصد ، وزن ،تعداد کالایی که باید تخلیه شود، مقدار آذوقه و کالاهای ممنوع الورود و…. را درآن ثبت می نمایند ، سپس انبار کالایی که قرار نیست تخلیه شود (انبار آذوقه ، انبار مشروبات کالاهای ممنوع الورود) مهر می‌گردد و سپس فرمانده کشتی و یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوطه فهرست محمولاتی را که قصد تخلیه آن را دارند به گمرک در دو نسخه اظهارنامه اظهار می نماید که پس از صدور اجازه عملیات تخلیه آغاز می‌گردد و برای کنترل کالاهای تخلیه شده مشخصات ظاهری بسته‌ها به ترتیبی که تخلیه می‌شوند در فهرست هایی ثبت می‌گردد که این عمل را تالی گیری می گویند و با مشارکت نماینده گمرک ( بندر ) و موسسات حمل و نقل انجام می‌شود . گمرک با بندر مکلف است تا پانزده روز پس از خاتمه تخلیه با مؤسسه کشتی رانی تصفیه حساب نمایند و به همین منظور از قبل برای هر قلم، بار نامه و قبض انبار صادر می‌شود ؛ نسخه اول قبض انبار به عنوان رسید به نماینده مؤسسه حمل و نقل تحویل میگردد که کالاهای وارده از طریق دریا را به صورت فوق خریداری و توسط حمل و نقل دریایی وسیله کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تایید شده است که در این صورت انجام تشریقات پیشگفته در خصوص این گونه کالاهای زیر 2هزار تن در صورتی که در مسیر عملیاتی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نباشد با موافقت مذکور به وسیله سایر کشتیرانی قابل اجرا خواهد بود.

موج‌شکن (به انگلیسی: Breakwater) سازه‌هایی از جنس بتن یا سنگ و یا ترکیبی از هر دو که برای حفاظت تاسیسات ساحلی از خطر امواج و مقابله با تاثیر آنها ساخته می‌شود.

کرانه یا ساحل منطقه تماس بین دریا و خشکی است. اصطلاح ساحل برای مساحت بین حداکثر مد و پایه پرتگاه‌های ساحلی در سواحل مرتفع و برای نواحی واقع بین حداقل جزر و بالاترین مرز پیشروی امواج طوفان نیز به کار می‌رود. مناطق ساحلی گستره ای هستند که مجموعه نیروهای محیطهای خشکی و دریائی با یکدیگر درتعامل بوده و متحمل تغییرات کوتاه و دراز مدت می شوند. در مناطقی چون شرق آمریکا عرض سواحل بیشتر و در نواحی دریای مدیترانه، عرض سواحل کم است. عواملی چون رسوب‌گذاری، فعالیت آتشفشانی، مرجانها و تغییرات سطح آب دریاها در پیدایش انواع سواحل مؤثرند اما عواملی چون موج، جزر و مد، جریان دریایی، یخچال طبیعی و باد نیز پیوسته سواحل را تغییر می‌دهند. برخی سواحل هموار و پست هستند؛ در .حالی که در برخی دیگر صخره وجود دارد

بارانداز به معنی اسکله است یعنی بخشی از ساحل یا بندرگاه که کِشتی ها بار خود را آنجا بر زمین گذارند. ولی در زمان قدیم به جایی که کاروان فرود می آمد، بارانداز می گفتند. یک فن در ورزش کُشتی است.

بندرگاه به محدوده‌ای از یک بندر می‌گویند که در آن تأسیساتی برای دسترسی به کشتی‌های بزرگ و یا پهلوگیری آنها در کرانه دریا ایجاد شده باشد. این تأسیسات ممکن است طبیعی و یا مصنوعی و یا ترکیبی از این دو باشد. بندرگاه یک پهنه آبی کنار ساحل که دارای عمق کافی برای ورود کشتی‌هاست و با توجه به موقعیت آن کشتی‌ها را از باد و امواج محفوظ می‌دارد که معمولاً مجهز به باراندازها، اسکلهها، لنگرگاه‌ها و تعمیرگاه‌هاست.^[۱] بندرگاهی که به سبب بازبودن به روی آب‌های آزاد تحت تأثیر کِشَند قرار دارد بندرگاه کِشَندی نامیده می‌شود.

برخی از بندرگاه‌ها طبیعی اند و بخاطر شکل و تورفتگی ساحل جایگاهی مناسب به عنوان پناهگاه شناورها فراهم می‌آورند. بندرگاه سیدنی در استرالیا از جمله مشهورترین بندرگاه‌های طبیعی جهان است.

لَنگَرگاه محل لنگر انداختن شناورها در کنار ساحل دریا یا دریاچه است. لنگرگاه‌ها معمولاً محل‌هایی حفاظت شده‌اند که در آن کشتی‌ها و قایق‌ها از آسیب امواج و توفانها در امانند. در ورودی بندرگاه معمولاً محلی با بویه‌ای (شناور) زرد مشخص می‌شود و کشتی‌ها در آنجا لنگر می‌اندازند تا مقررات قرنطینه در مورد آنها اعمال شود و به این محل لنگرگاه قرنطینه گفته می‌شود.

برای تخلیهٔ بخشی از بار و سبک‌سازی کشتی‌های اقیانوس‌پیمایی که به دلیل ارتفاع آبخور در بندرگاه می‌مانند و نمی‌توانند پهلو بگیرند از نوعی دوبه به نام سبک‌ساز ^lighter استفاده می‌شود.